terug

DOORZOEK DE COLLECTIE

geavanceerd zoeken
De spelers

Titel

De spelers

Categorie
Prenten

Etser
James Ensor (Oostende, 1860 - 1949)
James Ensor was een Belgisch schilder, tekenaar en graveur die aan het expressionisme gekoppeld wordt. Hij werd op 13 april 1860 geboren in Oostende als zoon van een Engelse vader en een Vlaamse moeder. Reeds op heel jonge leeftijd begon hij te tekenen en te schilderen. Zijn ouders die de merkwaardige souvenirwinkel “Souvenirs d’Ostende” hielden, dwarsboomden nooit zijn roeping. In 1877 verliet hij Oostende en werd leerling aan de Academie voor Schone Kunsten van Brussel bij Jean-François Portaels. In Brussel maakte hij kennis met de familie Rousseau die hem introduceerden in de artistieke en intellectuele milieus van de hoofdstad. In 1879 keerde hij terug naar Oostende en richtte zijn atelier in op de zolder van het ouderlijk huis waar hij omzeggens zijn volledige oeuvre realiseerde. In 1881 liet Félicien Rops hem toetreden tot de kunstkring La Chrysalide, waar hij zijn eerste tentoonstelling hield. In 1882 werd hij lid van de groep Essor. Het jaar daarop verlieten verschillende schilders en beeldhouwers de samenwerking om op initiatief van Octave Maus de Groups des XX (Les Vingts) op te richten. Ensor was één van de mede oprichters. Deze groep vervulde een belangrijke rol in de verspreiding van de verschillende internationale avant-gardistische bewegingen. Omdat hij van de officiële salons geweerd werd, waren de jaarlijkse manifestaties van de Groupe des XX voor James Ensor lange tijd bijna de enige gelegenheid om zijn schilderijen te tonen. Hij ging verder met de ontwikkeling van een persoonlijke stijl en iconografie. James Ensor realiseerde het grootste aandeel van zijn grafiek tussen 1886 en 1898. In zijn ganse oeuvre namen deze werken een aparte plaats in en hadden ze een aanzienlijke invloed in Europa, voornamelijk in Duitsland en Oostenrijk, ondermeer bij Emil Nolde, Paul Klee en Alfred Kubin. In zijn etsen, waarmee hij veel succes oogstte, nam de satire langs om meer de bovenhand. In 1901 werd hij vennoot in de stichting Libre Académie de Belgique. Vanaf 1895 tot 1933, moe van alle verwijten en kritiek, schilderde hij nog slechts sporadisch en hij gaf hij er de voorkeur aan zich te wijden aan de muziek, aan de uitwerking van een ballet voor marionetten en het schrijven van sarcastische teksten. Paradoxaal genoeg, hoe minder Ensor schilderde, hoe bekender hij werd: internationale tentoonstellingen, koninklijke bezoeken, verheffing in de adelstand - Ensor werd baron in 1931 – maar toen de tijd van de verering kwam was het te laat. De verbittering deed zijn zin om te schilderen verdwijnen. (Bénézit, dl. 5, p. 137-141 en Joost De Geest, James Ensor, in De kunst van het spel, 75 jaar Nationale Loterij, Brussel, Mercatorfonds, 2009, p. 178)

Beschrijving
Achter de speeltafel krijgt de beschouwer als het ware een overzicht van de Ensoriaanse visie op de mens. De enige echte mens is, als centrale figuur, de speler die zich wanhopig afvraagt waarom hij geen betere kaarten heeft. Geld speelt hier de hoofdrol. De houding van de kassier, links, laat niet veel aan de verbeelding over. De collectie, haast monsterachtige, tronies en de strenge figuur van een soort politieagent achter de speler maken het alleen maar erger. De speler is een van de meest overtuigend menselijke figuren in het etswerk van Ensor. Heeft hij die man aan een speeltafel gezien in het plaatselijke casino of is het allemaal verbeelding? Feit is dat dit type van figuren later terugkomt in het Vlaamse expressionisme, bij Frits Van den Berghe.

Signatuur
gesigneerd en gedateerd (onderaan, rechts): James Ensor 1895

Inscriptie
onderaan links: Ensor

Datum
1895

Plaats vervaardiging
België

Thema
Kaartspel

Materiaal en techniek
Koperets

Afmetingen
114 × 155mm  

Tentoonstellingen
De kunst van het spel. 75 jaar Nationale Loterij, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel, 2009-2010
Bokrijk, gokrijk. Kansen, gokken en spelen, Het Domein Bokrijk, Genk, 2005
In de ban van het spel. 70 jaar Nationale Loterij, Paleis voor Schone Kunsten, Brussel, 2004
HasART. Quand le jeu de hasard s’expose, Bibliothèque universitaire Moretus Plantin de l'Université de Namur (BUMP), Namen, 2016
 
Bibliografie
Joost De Geest, in De kunst van het spel (Annemie Buffels, algemene leiding), 75 jaar Nationale Loterij, Nationale Loterij - Mercatorfonds, 2009, p. 178-179
Robert Muchembled, in In de ban van het spel (Annemie Buffels, algemene leiding), Loterijen in Europa, Nationale Loterij, 2004, p. 45
Joost De Geest, in Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, De collectie van de Nationale Loterij, Openbaar kunstbezit in Vlaanderen, 2015
 
Nationale Loterij
Belliardstraat 25-33
1040 Brussel